رمضان ، ماه خودسازي

جمعه 31 فروردين 1403

رمضان ، ماه خودسازي

تاريخ : 1393/04/08

خودسازي از خودشناسي آغاز مي‏شود. نخست ‏بايد خود را شناخت تا بتوان خود را ساخت، چرا كه با خودشناسي، خداشناسي ‏تحقق مي‏يابد و اگر خدا را شناختيم، خود را ساخته‏ايم. در آغاز بايد ديد چرا پديد آمده‏ايم؟ و هدف از پيدايش و خلقت ما چيست؟ خداوند در قرآن كريم تصريح كرده ‏است كه:« و ما خلقت الجن و الانس الا ليعبدون، من جن و انس را نيافريدم، جز براي اين‏ كه عبادت كنند.» در تفاسير زيادي «ليعبدون‏» به معناي «ليعرفون‏» آمده‏است، يعني هدف از خلقت ‏شناخت است وگرنه عبادت فقط نماز و روزه و در سجاده نشستن و خدا را نيايش كردن‏ نيست. نماز و روزه و ...، شعبه‏اي ازعبادت است كه عبادت اجتماعي اهميتش‏ كم‏تر از آنها نيست ، زيرا درآن جا انسان فقط به خود مي‏انديشد، وعبادت در معناي ‏گسترده‏تر با ديگران و به ديگران انديشيدن است. عبادت، دردشناسي و دردزدايي است. چگونه خليفة الله شويم ؟ عبادت، در جمع زيستن و براي جمع زيستن است. اين كه عبادت بيش‏تر به صورت جمعي مطرح مي‏شود و بر مسجد و جمعه و جماعت تاكيد مي‏شود، براي اين است كه شناخت انسان به خويش منحصر نشود و به ديگران نيز سرايت ‏كند. ما آفريده نشده‏ايم كه تنها گليم خود را ازآب بيرون بكشيم بلكه بايد درمتن قرار بگيريم نه در حاشيه. در جمع زندگي كنيم نه در دير. به فكر چاره‏جويي ازديگران باشيم نه تنها چاره‏جويي از خويشتن . به هرحال، بحث ما درباره شناخت نيست ‏كه بحثي است طولاني و از آن مي‏گذريم. اما آن‏ چه گفتني است، اين است كه انسان‏ چگونه بايد خود را بسازد و چگونه بايد خود را آماده كند تا انساني الهي گردد، تا قابليت ‏خليفة الله شدن پيدا كند. خودسازي به اين است كه منش خود را به ‏گونه‏اي تغيير دهيم كه پروردگار مي‏خواهد، و به عبارت ديگر: اگر هم طبيعت ما مايل ‏به تكبر و خودخواهي است، بايد نفس خويشتن را چنان رياضت دهيم كه از فراز كبر و نخوت فرود آيد و به تواضع و فروتني گرايد. اگر طبيعت ما، به بخل تمايل بيشتري ‏دارد، چون اين صفت مورد نكوهش خداوند و تمام پيامبران و اولياء و خردمندان‏ مي‏باشد، پس بايد از آن دست‏ برداشت و سخاوتمند شد. خلاصه بايد صفات سلبيه (منفي) را از قلب زدود، چنان كه صفات ثبوتيه را چون جامه‏اي تميز و زيبا در بر كرد. چه بايد كرد ؟ بايد قلب را از آن چه در نظر مولا و پروردگارمان ناخوشايند و مكروه است، پاك‏ كرد و بايد تمام اعضاء و جوارح را در راه رضايش به كار گرفت. خويشتن را بايد به حلم و بردباري عادت داد كه آن درجه و مقام آدمي را والا برد ودر ميان مردم مايه شرف و عزت باشد و با نيكان و بزرگان هم صحبت ‏شود و از هرچه ‏مايه پستي و تن ‏پروري و تنبلي است دور سازد و آن چه كه انسان را به خدايش نزديك‏ و مقرب مي‏كند، به آن سوي سوق دهد و عاقبت‏ خير و نيك فرجامي، ثمره و نتيجه‏اش ‏باشد. بايد به عفت و پاكدامني روي آورد و از آن‏ چه مايه نفرت و خجلت ‏باشد و شخصيت ‏انسان را لكه‏دار و ننگ بار سازد، دوري جست. بايد صبر را پيشه خود ساخت تا به ‏يقين و رضا برسد و تسليم در برابر اوامر حق باشد و تنگناها و محنت‏ها و رنج‏ها وسختي‏ها و تنگدستي‏ها و رويدادهاي تلخ روزگار، او را از پاي درنياورد. بايد به سوي تكامل عقل و روح گام برداشت و با تكيه بر دو بال تقوا و عمل، به‏ اوج عزت و عظمت و خدا خواهي رسيد. بايد در مقابل لذات زودگذر دنيايي به سلاح‏ تقوا، ورع، پارسايي و زهد مسلح شد تا رستگار شويم و به بهشت رضوان نايل آييم كه:« و رضوان من الله اكبر.» بايد آن چنان بر خويشتن مسلط بود و نفس سركش را مهار كرد كه نه مدح و درود ديگران، و نه فحش و ناسزاي آنها در روحيه فولادين و با صلابتش تاثير گذارد. بايد خود نگهدار بود از آن‏ چه نارضايتي حق در بردارد، نه آن ‏چه خويشتن بخواهد يا نخواهد كه در برابر امر مولا خودي نيست كه مطرح باشد. بايد از شر و بدي و رذايل اخلاقي و عادت‏هاي ناپسند و منش‏هاي زشت و كارهاي قبيح، دور شد چنان‏ كه به‏ خيرخواهي ، راستگويي ، امانت ، فضيلت ، اخلاق نيكو و خصال پسنديده، متخلق شد. بايد به فكر امروز و فرداي خود بود و براي فردا كه ديرهم نيست آماده شد و براي جهان جاويدان و ابدي، توشه برداشت. بايد با استقامت و پايداري، نه ازحوادث و رويدادهاي تلخ ترسيد و نه از ملامت ‏ملامت كنندگان و سرزنش نادانان، خم به ابرو آورد؛ بلكه فقط خدا را در نظر داشت و راه خدا را دنبال كرد و پيوسته از او خواست كه توفيق هدايت در صراط مستقيمش به‏ وي بخشد: «اهدنا الصراط المستقيم‏». بايد محبت، دوستي، همكاري، غم‏خواري، ايثار، گذشت، بخشش و نرمش را جايگزين ‏نفرت، خشم، كينه، خودپسندي، خودمحوري، آز و تندخويي نمود. بايد از زندگي ديگران عبرت گرفت، نه خود عبرت ديگران شد. و ده‏ها بايد و نبايد در اين جا خودنمايي مي‏كند كه اگر انسان به فطرت و سرشت‏ خويش بنگرد، به آنها پي‏خواهد برد، و ماه رمضان، هنگام آن است كه انسان را متوجه خويشتن كند و فطرت‏ خفته‏اش را بيدار سازد و از راه تفكر و انديشيدن كه برترين عبادت است او را به خودسازي وادارد. لحظه هاي ماه رمضان را غنيمت شماريم برادران ! خواهران ! ماه خدا فرا رسيده است، جا دارد كه ‏بيش‏ترين استفاده را ازآن بنماييم. نگذاريد ساعتي، بلكه لحظه‏اي از اين ماه‏ مبارك به هدر رود. در اين ماه، سرنوشت ‏يك ساله، بلكه سرنوشت تمام عمر تعيين ‏مي‏شود. هشيار باشيم، مبادا ساعتي بي‏انگيزه، بي‏توجه و بي‏هدف بگذرد و از عيدي و جايزه ‏الهي در روزعيد فطر خداي نخواسته بي‏بهره و محروم بمانيم كه هيچ زياني از آن ‏سخت‏تر و زيان ‏بارتر نيست! در روايت آمده است كه رسول خدا صلي‏الله عليه و آله وسلم قبل از ماه رمضان خطبه‏اي خواند و در آن خطبه فرمود: «اي مردم! جبرئيل به ديدار من آمد و گفت: يا محمد! هركه نام تو را بشنود وبر تو صلوات نفرستد، از رحمت‏ خدا دور باشد. يا محمد! هر كه ماه رمضان را دريابد و مورد مغفرت و آمرزش پروردگار قرار نگيرد و از دنيا برود، خداوند او را ازرحمتش دور خواهد كرد. اي پيامبر آمين بگو. من هم آمين گفتم‏ .» (1) دراين ماه خودسازي، درهاي بهشت ‏بر روي مومنان گشوده مي‏شود و درهاي جهنم بسته‏ مي‏شود، نبايد كاري كرد كه در اثر آن كار، درهاي بهشت ‏بر رويمان بسته و درهاي ‏دوزخ گشوده شود. در اين ماه پربركت چنان كه از روايات استفاده مي شود بهشت را زينت مي‏دهند و پاداش كارهاي خير و عبادت ها و راز و نيازها دو برابر مي‏گردد. رسول خدا صلي الله عليه و آله وسلم فرمود: «شهر رمضان شهرالله عز و جل و هو شهر يضاعف الله فيه الحسنات و يمحو فيه السيئات، و هو شهر البركة، و هو شهرالانابة، و هو شهر التوبة، و هو شهرالمغفرة ، و هو شهرالعتق من النار و الفوز بالجنة. الا فاجتنبوا فيه كل حرام و اكثروا فيه من تلاوة القرآن و سلوا فيه حوائجكم واشتغلوا فيه بذكر ربكم و لا يكونن شهر رمضان عندكم كغيره من الشهور فان له ‏عندالله حرمه و فضلا علي سائر الشهور، ولا يكونن شهر رمضان، يوم صومكم كيوم ‏فطركم .‏» (2) ماه رمضان، ماه خداي عزوجل است كه در آن پاداش كارهاي نيك دو برابر مي‏شود و گناهان زدوده مي‏شود. ماه رمضان، ماه بركت و افزايش است. ماه رمضان، ماه بازگشت و انابه است. ماه رمضان، ماه توبه است. ماه رمضان، ماه آمرزش گناهان و مغفرت است. ماه رمضان، ماه آزادي و رهايي از جهنم و دستيابي به بهشت است. پس اي مردم! درماه رمضان از هر كار بد و حرامي دوري كنيد و درآن بسيار قرآن بخوانيد و تمام ‏اوقاتش را به ياد و ذكر پروردگارتان مشغول شويد. مبادا ماه رمضان نزد شما مانند ديگر ماهها باشد، چرا كه بر ديگر ماهها حرمت و برتري دارد. حضرت اميرالمومنين ‏عليه‏السلام مي‏فرمايد: "عليكم في شهر رمضان بكثرة الاستغفار والدعاء، فاما الدعاء فيدفع البلاء عنكم و اما الاستغفار فتمحي به ذنوبكم ." (3) ; بر شما باد، در ماه ‏رمضان، به بسيار دعا كردن و استغفار نمودن چرا كه دعا بلا را از شما دور مي‏سازد و استغفار، گناهانتان را مي‏زدايد .» به ‏هر حال، ماه رمضان ماه خودسازي است و كمترين خودسازي به اين است كه انسان خودي را براي خويشتن نشناسد و خدا را مالك ‏خود بداند كه اگر چنين بود، خدا را خواهد شناخت و حق عبوديت پروردگار را ادا خواهد كرد و از هر چه رنگ ضد خدايي دارد، دور خواهد شد. خودسازي و جدا شدن از تعلقات و هواهاي نفساني، منشا تمام كمالات و ملكات و فضائل انساني است و اگر كسي ‏توانست ‏خود را از تعلقات مادي برهاند، و به ظواهر زود گذر دنيا بي‏اعتنا باشد، بي‏گمان به خدا توجه خواهد كرد و به سوي تكامل روانه خواهد شد و اين بالاترين ‏پيروزي و سرفرازي انسان است. خدا مي‏داند تمام مفاسد جهان و ظلم‏ها و تعدي‏ها و تجاوزها و گردن كشي‏ها در اثر خودبيني و هوا پرستي است، لذا در قرآن كريم همواره‏ تزكيه و تربيت مقدم بر تعليم وآموزش ذكر شده ‏است و خودسازي، يعني تزكيه نفس و ماه‏ رمضان به حق ماه تزكيه و تطهير نفس است. پس بياييد باهم در اين ماه بزرگ ‏آهنگ تقرب به خدا را بجوييم تا در درگاهش ره يابيم و در روز رستاخيز سفيد روي گرديم. فرازي از نيايش هاي امام سجاد عليه السلام در پايان فرازي زيبا از نيايش‏هاي امام سجاد (ع) را يادآور مي‏شويم، باشد كه صحيفه سجاديه همواره الگوي ما در زندگي باشد: " اللهم و انت جعلت من صفايا تلك الوظائف، و خصائص تلك الفروض شهر رمضان، الذي اختصصته من سائر الشهور و تخيرته من جميع الازمنه و الدهور، و آثرته علي كل‏ اوقات السنه بما انزلت فيه من القرآن و النور و ضاعفت فيه من الايمان، و فرضت ‏فيه من الصيام، و رغبت فيه من القيام، و اجللت فيه من ليله القدر التي هي خير من الف شهر، ثم آثرتنا به علي سائر الامم و اصطفيتنا بفضله دون اهل الملل، فصمنا بامرك نهاره، و قمنا بعونك ليله، متعرضين بصيامه و قيامه لما عرضتنا له من ‏رحمتك و نسبتنا اليه من مثوبتك و انت الملي بما رغب فيه اليك، الجواد بما سئلت ‏من فضلك القريب الي من حاول قربك. " (4) . «خداوندا! از كارهاي برگزيده و واجبات ويژه ، ماه رمضان را قرار دادي ؛ ماهي كه آن را از ميان ديگر ماهها برگزيدي، و از ميان ‏تمام زمان‏ها و روزگاران، آن را انتخاب نمودي، و بر جميع اوقات سال برتريش ‏بخشيدي و انتخاب آن به دليل قرآن و نوري است كه درآن ماه فرو فرستادي، و ايمان ‏را درآن دو برابر ساختي و روزه‏اش را واجب، و شب زنده‏داري را براي عبادت در آن‏ ترغيب فرمودي و شب قدر را كه از هزار شب برتر است در آن عظمت‏ بخشيدي و گرامي ‏داشتي، سپس ما را به وسيله آن ماه برتمام امتها برگزيدي و به سبب فضيلتش ما را به ديگر پيروان اديان برتري بخشيدي، پس به فرمان تو روزش را روزه مي‏داريم‏ و به ياري تو شبش را به عبادت مي‏پردازيم، در حالي كه با صيام و قيامش، خويش را مشمول دعوتي كه ما را در معرض آن قرار داده‏اي، مي‏سازيم، و آن را سبب دريافت‏ پاداش تو مي‏سازيم و تو برآن چه از درگاهت درخواست ‏شود، توانايي و به آن چه كه ‏از فضل و احسانت مسالت گردد بخشاينده‏اي و به كسي كه آهنگ تقرب به تو جويد نزديكي .‏» آخرين سخن اين كه اميدواريم خداوند ما را توفيق عبادت خصوصا در اين ‏ماه مبارك بخشد و مستوجب مغفرت و آمرزش درگاهش قرار دهد. ________________________ 1- المقنعه، ص 308 . 2- فضائل الاشهر الثلاثه، ص‏95 . 3- وسائل الشيعه، ج‏7، ص‏220 . 4- صحيفه سجاديه، دعاي 45.

0/5 امتياز (0)